29 oktober 2020 gepubliceerd op CMweb
Menigeen zal bij het lezen van deze titel zeggen dat de businesscontroller wel bestaat, en natuurlijk is dat ook zo. Wellicht had de titel moeten zijn: ‘de tot businesscontroller getransformeerde financial controller, bestaat niet’, maar dat had waarschijnlijk van weinigen de aandacht getrokken. Al sinds eind vorige eeuw geeft de cfo aan graag te zien dat zijn controllers evolueren naar business controllers, of spannender verwoord, naar navigators en copiloten. Uit terugkerende onderzoeken blijkt ook dat veel bedrijven hier nog steeds een grote uitdaging hebben.
We zien datzelfde vertrekpunt als we het over de financiële functie als geheel hebben. Daarbij wordt vaak gesproken over het omkeren van de traditionele piramide, met onderin de transactie verwerkende processen en bovenin het business partnership met ondersteuning op tactisch en strategisch niveau. In deze piramide komen collega’s uit de business niet voor, anders dan dat zij de afnemers zijn van de producten afkomstig van deze piramide.
De huidige status van finance heeft misschien meer de vorm van een ruit, waarbij het enerzijds gelukt is om de transactionele processen steeds efficiënter te maken met standaardiseren, ERP-systemen, robotic process automation en datatools, maar waarbij het business partnerschap nog niet overal voldoende ontwikkeld is.
Wat is er mooier dan de financiële functie in algemene zin voor te stellen als een mooie geslepen diamant? Een diamant heeft veel ’facetten’, en zo ook de financiële functie, zoals transactionele processen rondom debiteuren, crediteuren en grootboek, budgeting, forecasting, pricing, analyse, interne en externe rapportage, interne control, en bovenal (proactieve) advisering rondom businesscases. Een steeds belangrijker wordend facet heeft alles te maken met data: data-integriteit (one version of the truth), data-abstractie uit verschillende systemen, data-modelling, data-analyse en data-conversie naar bruikbare informatie, reporting en BI. Het is dit facet waarin de finance afdeling zich als data-eigenaar, als data-expert, verder in kan en zou moeten ontwikkelen.
De businesscontroller wordt een veelzijdig palet aan eigenschappen toegedicht. Hij/zij is analytisch, communicatief en proactief, heeft kennis van de organisatie en de externe omgeving, heeft innovatieve en change management vaardigheden, en heeft ook oog voor interne en externe relaties. Een duizend poot dus, een schaap met vijf poten.
Onderzoeken, zoals uitgevoerd door de Effectieve Financial, geven duidelijk aan dat de gewenste eigenschappen moeilijk in één persoon te vinden zijn. Quote uit het onderzoek van de Effectieve Financial:
’De business controller heeft een nadrukkelijk ander gedragsprofiel dan de financial controller. De gedragsprofielen van de business controller en financial controller kunnen worden gezien als elkaars tegenpolen. De gedragsstijl van de business controller is proactief, de gedragsstijl van de financial controller is reactief. Op grond van dit onderzoek kan nadrukkelijk gesteld worden dat er een verschil is tussen enerzijds de business controller en anderzijds de financial controller, zowel in taken, kenniscompetenties, vaardigheidscompetenties als in gedrag.’
Als we voortborduren op die conclusies, dan kunnen we de gewenste taken, kenniscompetenties, vaardigheidscompetenties en gedragingen van beide profielen ook op een andere manier samen brengen, zoals schematisch weergegeven in figuur 1. NB: er zijn uiteraard meer facetten.
Figuur 1. Gewenste taken, kenniscompetenties, vaardigheidscompetenties en gedragingen ve businesscontroller en de financial controller
In het domein van de financial controller (de omgekeerde piramide) zien we in elk van de facetten onderin de meer handmatige processen en bovenin de meer data- en door IT ondersteunde processen. In het domein van de businesscontroller (de kop van de diamant) zien we juist bovenin de ‘handmatige’ en denkprocessen, dat wil zeggen de daadwerkelijke businesscases en onderin de (financiële) data en door IT ondersteunde processen. Het is op dit punt dat finance en de business elkaar ontmoeten en er synergie ontstaat.
En zo zien we dat de (gewenste) businesscontroller gelukkig toch bestaat. Niet de tot businesscontroller getransformeerde financial controller, maar de businessman of -vrouw die door finance is opgeleid om de door de financial verzorgde data te kunnen vinden, te kunnen duiden en er betekenis aan te kunnen geven voor de business.
We zien de financial die zich heeft ontwikkeld tot data-expert, wat goed past bij het gedragsprofiel van de financial. Met dien verstande dat hij meer creativiteit zal moeten ontwikkelen om de juiste data te vinden en aan elkaar te knopen, zodat antwoord gegeven kan worden op de vragen die vanuit de business gesteld worden.
En zo zien we een mooi partnership, waarbij de financial zowel financiële ervaring en expertise meebrengt, alsmede data-ervaring en expertise, en de benodigde datatools, en de businessman of -vrouw de kennis, de ervaring en de vraagstukken vanuit de business. Die samenkomst is goud. Herstel, is een mooie geslepen diamant!